Pojmovnik

Konsolidovani finansijski izvještaji su finansijski izvještaji ekonomskih entiteta prikazani kao izvještaji pojedinačnog entiteta. Shodno tome, Zakonom o računovodstvu i reviziji Republike Srpske je definisano da su konsolidovani finansijski izvještaji oni finansijski izvještaji grupe u kojima su imovina, obaveze, sopstveni kapital, prihodi, rashodi i tokovi gotovine matičnog pravnog lica i njegovih zavisnih pravnih lica prezentovani kao da su jedna ekonomska cjelina. Pri tome, grupu čine matično pravno lice i njegova zavisna pravna lica nad kojima matično pravno lice ostvaruje kontrolu, u skladu sa IAS, odnosno IFRS.
Cilj ovakvog izvještavanja je da konsolidovani finansijski izvještaji prikazuju jedino transakcije između ekonomskog i ostalih, njemu eksternih entiteta. Stoga se transakcije između entiteta u okviru ekonomskog entiteta eliminišu (vrši se konsolidacija), kako bi se izbjeglo dvostruko evidentiranje.

(Vidjeti i pojmove: Finansijski izvještaji i Ekonomski entitet)

Jedan od opštih principa revizije javnog sektora je kontrola kvaliteta. Kontrola kvaliteta se postiže ugrađivanjem definisanih procedura i procesa kontrole kvaliteta u operativni rad u svim fazama pojedinačnih revizija od planiranja revizije, sprovođenja revizije i izvještavanja do praćenja naknadnih događaja, odnosno praćenja preporuka. Takođe, kontrola kvaliteta pri obavljanju angažovanja podrazumijeva i dokumentovanje rada. Integralni dio kontrole kvaliteta su tzv. kontrolne liste koje su sastavni dio radne dokumentacije za svaku pojedinačnu reviziju u svim fazama revizije.

Implementacija kontrole kvaliteta se vrši: ispravnim postupanjem iz prve (primjenom usvojenih metodologija, datih uputstava, dobre prakse i etičkih zahtjeva), pregledom i nadzorom. Pregledom se osigurava da je rad obavljen uz primjenu usvojenih metodologija i poštovanje etičkih zahtjeva, da su dokumentovani svi aspekti revizijskog angažovanja i da su zaključci zasnovani na nalazima koji su jasni i značajni, a sam pregled mora biti dokumentovan. Nakon obavljenih pregleda implementiranih kontrola kvaliteta vrši se nadzor i njega provodi stručno i osposobljeno lice za konkretnu vrstu revizije koje nije direktno učestvovalo u revizijskom angažmanu. Nadzor se provodi internim pregledom kako revizija u toku i završenih revizijskih angažovanja.

(Pogledati: Kontrolni pregled kvaliteta angažovanja i Sistem kontrole kvaliteta revizije)

Politike ili postupci koje subjekt uspostavlja kako bi se postigli kontrolni ciljevi rukovodstva ili lica ovlašćenih za upravljanje. U tom kontekstu:

⦁ Politike su izjave o tome što bi se trebalo ili ne bi trebalo učiniti unutar subjekta da bi se ostvarila kontrola. Takve izjave mogu biti dokumentovane, izričito navedene i saopštene ili implicirane kroz postupke i odluke.

⦁ Postupci su aktivnosti na provođenju politika.

U kontekstu revizije, a za potrebe procjene rizika materijalno značajnog pogrešnog iskaza, standardi revizije prepoznaju da kontrole uspostavljene u subjektu revizije ne moraju biti formalizovane ili dokumentovane, ali mogu biti vidljive kroz komunikaciju ili implicirane kroz radnje i odluke. Na primjer, kod manje složenih subjekata kontrole mogu djelovati na manje formalan način (npr. putem direktne primjene od strane vlasnika-menadžera). Međutim, bez obzira na to što politike i procedure u nekim subjektima mogu biti manje formalizovane, potrebno je razumijevanje tih politika i procedura (u mjeri potrebnoj za ispunjavanje zahtjeva svake komponente sistema internih kontrola subjekta (Vidjeti: Sistem internih kontrola) jer to razumijevanje direktno utiče na identifikaciju i procjenu rizika značajnog pogrešnog prikazivanja i odgovore na te rizike.

Kao jedna od komponenti cjelovitog sistema internih kontrola, kontrolne aktivnosti su politike i procedure kojima se osigurava provođenje odluka rukovodstva, a mogu biti uspostavljene kao prethodne (ex ante) i naknadne (ex post) kontrole. Kontrolne aktivnosti se definišu i uspostavljaju radi kontrole povezanih politika i procedura, pravila, principa i postupaka i doprinosa upravljanju, svođenjem rizika na prihvatljiv nivo i ostvarivanja ciljeva subjekta. Kako je to zakonski definisano u javnom sektoru Republike Srpske, kontrolne aktivnosti se odnose na:

1) postupke ovlašćenja i odobravanja,

2) razdvajanje dužnosti kojom se sprečava da je jedno lice istovremeno odgovorno za odlučivanje, izvršenje, evidentiranje i kontrolu,

3) sistem dvojnog potpisa u kome nijedna obaveza ne može biti preuzeta ili izvršeno plaćanje bez potpisa rukovodioca subjekta i rukovodioca finansijske službe ili drugog ovlašćenog lica,

4) pristup sredstvima i informacijama,

5) prethodnu kontrolu pravilnosti koju sprovodi finansijski kontrolor ili drugo lice koje odredi rukovodilac subjekta,

6) postupke potpunog, tačnog, pravilnog i ažurnog evidentiranja svih poslovnih transakcija,

7) procjenu efektivnosti i efikasnosti transakcija,

8) nadgledanje postupaka,

9) postupke upravljanja ljudskim resursima i izvještavanje,

10) dokumentovanje svih transakcija koje su u vezi sa aktivnošću subjekta i u skladu sa utvrđenim pravilima i

11) postupke praćenja finansijskog upravljanja i kontrole.

Kontrolne aktivnosti su jedna od pet komponeti sistema internih kontrola (Vidjeti: Sistem internih kontrola).

Proces osmišljen u cilju pružanja objektivne procjene, na dan objavljivanja izvještaja ili prije njega, značajnih prosuđivanja tima koji radi na angažovanju i zaključaka do kojih je revizijski tim došao pri formulisanju izvještaja. Dokumentovan pregled revizorskog rada koji provodi revizor višeg ranga, druga osoba u revizorskoj organizaciji, spoljni saradnik sa odgovarajućim kvalifikacijama ili tim sastavljen od takvih pojedinaca od kojih niko nije dio tima koji radi na angažovanju, i koji imaju dovoljno i prikladno iskustvo i ovlašćenja za objektivnu procjenu značajnih prosuđivanja tima koji radi na angažovanju i zaključaka do kojih je tim došao pri formulisanju izvještaja.

(Pogledati: Kontrola kvaliteta revizijskog angažovanja i Sistem kontrole kvaliteta revizije).

Rizik da kontrole ne funkcionišu, to jest rizik da interne kontrole subjekta neće pravovremeno spriječiti ili otkriti i ispraviti pogrešan iskaz koji može nastati u okviru neke tvrdnje (koja se odnosi na klasu transakcija, saldo računa, objelodanjivanja ili drugu informaciju), a koji i pojedinačno ili zbirno sa drugim pogrešnim iskazima može biti materijalno značajan.

Veza: Rizik od materijalno pogrešnog iskaza.

Kontrolno okruženje obuhvata funkcije upravljanja i rukovođenja kao i stavove, svijest i aktivnosti lica ovlašćenih za upravljanje i rukovodstva u vezi sa internom kontrolom subjekta i njenim značajem za samog subjekta. Kontrolno okruženje čine:

1) lični i profesionalni integritet i etičke vrijednosti rukovodioca i zaposlenih,

2) način rukovođenja i upravljanja,

3) određivanje misija i ciljeva,

4) organizaciona struktura, hijerarhija u pogledu ovlašćenja i odgovornosti, prava i obaveze i nivoi izvještavanja,

5) pisana pravila i praksa upravljanja ljudskim resursima,

6) kompetentnost zaposlenih.
Kontrolno okruženje je jedna od pet komponenti sistema interne kontrole. (Vidjeti: Sistem internih kontrola)

Bilateralne i multilateralne revizije koje karakteriše koordinisana priprema, provođenje i praćenja od strane dvije ili više nezavisnih VRI, a na jednu zajednički interesantnu revizijsku temu. Kooperativne revizije između dvije ili više VRI mogu biti: paralelne, koordinisane i zajedničke revizije.

Paralelna/istovremena revizijska misija je revizija koju više ili manje simultano/istovremeno provode dva ili više autonomnih revizijskih tijela, ali sa odvojenim revizorskim timom svake institucije, koji obično izvještava samo sopstveno upravno tijelo i samo o pitanjima u okviru sopstvenog mandata. Preduslov za ovu vrstu kooperativne revizije je donošenje odluka da se provedu slične revizije, a mogu se dijeliti metodologija i pristup revizije.
Koordinisana revizija je ili zajednička revizija sa odvojenim revizorskim izvještavanjem svake od VRI ili paralelna revizija sa jednim izvještajem o reviziji pored odvojenih nacionalnih izvještaja.

Zajednička revizijska misija je revizija koju provodi jedan revizorski tim sastavljen od revizora dvije ili više nezavisnih VRI koji obično pripremaju jedan zajednički izvještaj o reviziji za prezentaciju svakom odgovarajućem upravnom tijelu, a sve ključne odluke se dijele.

Vidjeti: Kooperativne revizije između VRI

Namjerna aktivnost jednog ili više rukovodilaca, lica ovlašćenih za upravljanje, zaposlenih ili trećih strana, koja uključuje obmanjivanje radi sticanja nepripadajuće ili nezakonite dobiti. U kontekstu Međunarodnih standarda revizije (MSR) za revizora su, prilikom razmatranja kriminalne radnje, relevantne dvije vrste namjernih pogrešnih iskazivanja a to su: pogrešan iskaz koji nastaje zbog namjernog finansijskog izvještavanja u kriminalne svrhe i pogrešan iskaz koji je posljedica zloupotrebe imovine. Iako revizor može da sumnja ili, u rijetkim situacijama, identifikuje kriminalnu radnju, revizor ne može donijeti pravnu procjenu da li se kriminalna radnja zaista i desila. Primarna odgovornost za sprečavanje i otkrivanje kriminalnih radnji i grešaka je na licima ovlašćenim za upravljanje i rukovodstvu subjekta.