Pojmovnik

Kolegijalni model organizovanja VRI ili model odbora koriste mnoge azijske zemlje, uključujući Indoneziju, Japan i Južnu Koreju, neke evropske zemlje uključujući Njemačku i Holandiju. Ovaj model ima sličnosti sa monokratskim ili westminsterskim modelom, osim što revizorskom institucijom upravlja kolegijano tijelo koje takođe izvještaje podnosi parlamentu.

(Pogledati: Modeli organizovanja VRI).

Zahtjev sa negativnim potvrdama je zahtjev da strana koja potvrđuje direktno odgovori revizoru, samo u slučaju kada se ne slaže sa informacijama navedenim u zahtjevu. Takva konfirmacija se naziva i „negativna konfirmacija“, a izostanak odgovora na takav zahtjev će se smatrati potvrdom stanja odnosno saglasnošću sa informacijama. Zahtjev za pozitivnim potvrdama je zahtjev da strana koja potvrđuje direktno odgovori revizoru da li se slaže ili ne slaže sa sa informacijama navedenim u zahtjevu ili da obezbijedi zahtijevane informacije (tzv. „pozitivna konfirmacija“). Izostanak odgovora na pozitivnu konfirmaciju zahtijevaće primjenu i drugih revizijskih postupaka.

Konsolidovani finansijski izvještaji su finansijski izvještaji ekonomskih entiteta prikazani kao izvještaji pojedinačnog entiteta. Shodno tome, Zakonom o računovodstvu i reviziji Republike Srpske je definisano da su konsolidovani finansijski izvještaji oni finansijski izvještaji grupe u kojima su imovina, obaveze, sopstveni kapital, prihodi, rashodi i tokovi gotovine matičnog pravnog lica i njegovih zavisnih pravnih lica prezentovani kao da su jedna ekonomska cjelina. Pri tome, grupu čine matično pravno lice i njegova zavisna pravna lica nad kojima matično pravno lice ostvaruje kontrolu, u skladu sa IAS, odnosno IFRS.
Cilj ovakvog izvještavanja je da konsolidovani finansijski izvještaji prikazuju jedino transakcije između ekonomskog i ostalih, njemu eksternih entiteta. Stoga se transakcije između entiteta u okviru ekonomskog entiteta eliminišu (vrši se konsolidacija), kako bi se izbjeglo dvostruko evidentiranje.

(Vidjeti i pojmove: Finansijski izvještaji i Ekonomski entitet)

Jedan od opštih principa revizije javnog sektora je kontrola kvaliteta. Kontrola kvaliteta se postiže ugrađivanjem definisanih procedura i procesa kontrole kvaliteta u operativni rad u svim fazama pojedinačnih revizija od planiranja revizije, sprovođenja revizije i izvještavanja do praćenja naknadnih događaja, odnosno praćenja preporuka. Takođe, kontrola kvaliteta pri obavljanju angažovanja podrazumijeva i dokumentovanje rada. Integralni dio kontrole kvaliteta su tzv. kontrolne liste koje su sastavni dio radne dokumentacije za svaku pojedinačnu reviziju u svim fazama revizije.

Implementacija kontrole kvaliteta se vrši: ispravnim postupanjem iz prve (primjenom usvojenih metodologija, datih uputstava, dobre prakse i etičkih zahtjeva), pregledom i nadzorom. Pregledom se osigurava da je rad obavljen uz primjenu usvojenih metodologija i poštovanje etičkih zahtjeva, da su dokumentovani svi aspekti revizijskog angažovanja i da su zaključci zasnovani na nalazima koji su jasni i značajni, a sam pregled mora biti dokumentovan. Nakon obavljenih pregleda implementiranih kontrola kvaliteta vrši se nadzor i njega provodi stručno i osposobljeno lice za konkretnu vrstu revizije koje nije direktno učestvovalo u revizijskom angažmanu. Nadzor se provodi internim pregledom kako revizija u toku i završenih revizijskih angažovanja.

(Pogledati: Kontrolni pregled kvaliteta angažovanja i Sistem kontrole kvaliteta revizije)

Politike ili postupci koje subjekt uspostavlja kako bi se postigli kontrolni ciljevi rukovodstva ili lica ovlašćenih za upravljanje. U tom kontekstu:

⦁ Politike su izjave o tome što bi se trebalo ili ne bi trebalo učiniti unutar subjekta da bi se ostvarila kontrola. Takve izjave mogu biti dokumentovane, izričito navedene i saopštene ili implicirane kroz postupke i odluke.

⦁ Postupci su aktivnosti na provođenju politika.

U kontekstu revizije, a za potrebe procjene rizika materijalno značajnog pogrešnog iskaza, standardi revizije prepoznaju da kontrole uspostavljene u subjektu revizije ne moraju biti formalizovane ili dokumentovane, ali mogu biti vidljive kroz komunikaciju ili implicirane kroz radnje i odluke. Na primjer, kod manje složenih subjekata kontrole mogu djelovati na manje formalan način (npr. putem direktne primjene od strane vlasnika-menadžera). Međutim, bez obzira na to što politike i procedure u nekim subjektima mogu biti manje formalizovane, potrebno je razumijevanje tih politika i procedura (u mjeri potrebnoj za ispunjavanje zahtjeva svake komponente sistema internih kontrola subjekta (Vidjeti: Sistem internih kontrola) jer to razumijevanje direktno utiče na identifikaciju i procjenu rizika značajnog pogrešnog prikazivanja i odgovore na te rizike.

Kao jedna od komponenti cjelovitog sistema internih kontrola, kontrolne aktivnosti su politike i procedure kojima se osigurava provođenje odluka rukovodstva, a mogu biti uspostavljene kao prethodne (ex ante) i naknadne (ex post) kontrole. Kontrolne aktivnosti se definišu i uspostavljaju radi kontrole povezanih politika i procedura, pravila, principa i postupaka i doprinosa upravljanju, svođenjem rizika na prihvatljiv nivo i ostvarivanja ciljeva subjekta. Kako je to zakonski definisano u javnom sektoru Republike Srpske, kontrolne aktivnosti se odnose na:

1) postupke ovlašćenja i odobravanja,

2) razdvajanje dužnosti kojom se sprečava da je jedno lice istovremeno odgovorno za odlučivanje, izvršenje, evidentiranje i kontrolu,

3) sistem dvojnog potpisa u kome nijedna obaveza ne može biti preuzeta ili izvršeno plaćanje bez potpisa rukovodioca subjekta i rukovodioca finansijske službe ili drugog ovlašćenog lica,

4) pristup sredstvima i informacijama,

5) prethodnu kontrolu pravilnosti koju sprovodi finansijski kontrolor ili drugo lice koje odredi rukovodilac subjekta,

6) postupke potpunog, tačnog, pravilnog i ažurnog evidentiranja svih poslovnih transakcija,

7) procjenu efektivnosti i efikasnosti transakcija,

8) nadgledanje postupaka,

9) postupke upravljanja ljudskim resursima i izvještavanje,

10) dokumentovanje svih transakcija koje su u vezi sa aktivnošću subjekta i u skladu sa utvrđenim pravilima i

11) postupke praćenja finansijskog upravljanja i kontrole.

Kontrolne aktivnosti su jedna od pet komponeti sistema internih kontrola (Vidjeti: Sistem internih kontrola).

Proces osmišljen u cilju pružanja objektivne procjene, na dan objavljivanja izvještaja ili prije njega, značajnih prosuđivanja tima koji radi na angažovanju i zaključaka do kojih je revizijski tim došao pri formulisanju izvještaja. Dokumentovan pregled revizorskog rada koji provodi revizor višeg ranga, druga osoba u revizorskoj organizaciji, spoljni saradnik sa odgovarajućim kvalifikacijama ili tim sastavljen od takvih pojedinaca od kojih niko nije dio tima koji radi na angažovanju, i koji imaju dovoljno i prikladno iskustvo i ovlašćenja za objektivnu procjenu značajnih prosuđivanja tima koji radi na angažovanju i zaključaka do kojih je tim došao pri formulisanju izvještaja.

(Pogledati: Kontrola kvaliteta revizijskog angažovanja i Sistem kontrole kvaliteta revizije).

Rizik da kontrole ne funkcionišu, to jest rizik da interne kontrole subjekta neće pravovremeno spriječiti ili otkriti i ispraviti pogrešan iskaz koji može nastati u okviru neke tvrdnje (koja se odnosi na klasu transakcija, saldo računa, objelodanjivanja ili drugu informaciju), a koji i pojedinačno ili zbirno sa drugim pogrešnim iskazima može biti materijalno značajan.

Veza: Rizik od materijalno pogrešnog iskaza.

Kontrolno okruženje obuhvata funkcije upravljanja i rukovođenja kao i stavove, svijest i aktivnosti lica ovlašćenih za upravljanje i rukovodstva u vezi sa internom kontrolom subjekta i njenim značajem za samog subjekta. Kontrolno okruženje čine:

1) lični i profesionalni integritet i etičke vrijednosti rukovodioca i zaposlenih,

2) način rukovođenja i upravljanja,

3) određivanje misija i ciljeva,

4) organizaciona struktura, hijerarhija u pogledu ovlašćenja i odgovornosti, prava i obaveze i nivoi izvještavanja,

5) pisana pravila i praksa upravljanja ljudskim resursima,

6) kompetentnost zaposlenih.
Kontrolno okruženje je jedna od pet komponenti sistema interne kontrole. (Vidjeti: Sistem internih kontrola)

Bilateralne i multilateralne revizije koje karakteriše koordinisana priprema, provođenje i praćenja od strane dvije ili više nezavisnih VRI, a na jednu zajednički interesantnu revizijsku temu. Kooperativne revizije između dvije ili više VRI mogu biti: paralelne, koordinisane i zajedničke revizije.

Paralelna/istovremena revizijska misija je revizija koju više ili manje simultano/istovremeno provode dva ili više autonomnih revizijskih tijela, ali sa odvojenim revizorskim timom svake institucije, koji obično izvještava samo sopstveno upravno tijelo i samo o pitanjima u okviru sopstvenog mandata. Preduslov za ovu vrstu kooperativne revizije je donošenje odluka da se provedu slične revizije, a mogu se dijeliti metodologija i pristup revizije.
Koordinisana revizija je ili zajednička revizija sa odvojenim revizorskim izvještavanjem svake od VRI ili paralelna revizija sa jednim izvještajem o reviziji pored odvojenih nacionalnih izvještaja.

Zajednička revizijska misija je revizija koju provodi jedan revizorski tim sastavljen od revizora dvije ili više nezavisnih VRI koji obično pripremaju jedan zajednički izvještaj o reviziji za prezentaciju svakom odgovarajućem upravnom tijelu, a sve ključne odluke se dijele.