Narodna skupština Republike Srpske je na Jedanaestoj redovnoj sjednici usvojila Godišnji revizorski izvještaj za 2024. godinu, a primila k znanju Izvještaj o provedenoj finansijskoj reviziji Konsolidovanog godišnjeg finansijskog izvještaja za korisnike budžeta Republike Srpske za period od 1. 1. do 31. 12. 2023. godine.
Glavna služba za reviziju javnog sektora Republike Srpske je Narodnoj skupštini Republike Srpske zajedno sa izvještajem o reviziji Konsolidovanog godišnjeg finansijskog izvještaja za korisnike budžeta Republike Srpske podnijela i Godišnji revizorski izvještaj za 2024. godinu u kojem su obuhvaćeni najvažniji nalazi i preporuke iz finansijske revizije i revizije učinka za protekli izvještajni period, od 01. avgusta 2023. godine do 31. jula 2024. godine.
U skladu sa planovima revizijskih aktivnosti za 2023. i 2024. godinu u naznačenom izvještajnom periodu provedeno je ukupno 90 pojedinačnih angažmana finansijske revizije. Radi se o pet angažmana na provjeri statusa ranije datih preporuka i 85 finansijskih revizija koje obuhvataju reviziju finansijskih izvještaja i zajedno s njom reviziju usklađenosti.
To su revizije:
- 21 korisnika budžeta Republike kod kojih je po Zakonu obavezna finansijska revizija svake godine,
- četiri fonda socijalne zaštite,
- Konsolidovanog godišnjeg finansijskog izvještaja za korisnike prihoda budžeta Republike Srpske za 2023. godinu,
- 22 jedinice lokalne samouprave (od kojih je 13 provedeno u periodu 1.8 -31.12.2023. (za 2022. godinu) i 9 revizija do 31.7.2024. (za 2023. godinu);
- 12 ustanova iz oblasti zdravstva i socijalne zaštite;
- osam akcionarskih društava (uglavnom komunalna preduzeća) i jednog društva sa ograničenom odgovornošću;
- osam javnih ustanova i osam drugih subjekata (republička uprava, agencija, služba, servis i dr).
Pored toga, Glavna služba za reviziju je u izvještajnom periodu, kao i prethodne godine provela reviziju finansijskih izvještaja Državne revizorske institucije Republike Srbije.
Na osnovu provedenih finansijskih revizija za prethodno pobrojane subjekte data su sljedeća mišljenja:
- mišljenje za finansijske izvještaje:
- pozitivno za 29 subjekta;
- mišljenje sa rezervom za 51 izvještaj i
- pet negativnih mišljenja.
- mišljenje za usklađenost:
- pozitivno za 32 subjekta;
- mišljenje sa rezervom za 50 subjekata i
- tri negativna mišljenja.
Od 21 subjekta kod kojih se finansijska revizija obavezno provodi svake godine, oba pozitivna mišljenja (i za finansijske izvještaje i za usklađenost) izražena su za njih 15, dok su kod ostalih subjekata izražena mišljenja sa rezervom i to kod četiri ministarstva su izražena mišljenja sa rezervom i za finansijske izvještaje i za usklađenost, za jedno ministarstvo i Konsolidovani godišnji finansijski izvještaj korisnika budžeta Republike za 2023. godinu je izraženo mišljenje sa rezervom za finansijske izvještaje (uz pozitivno mišljenje za usklađenost), a kod jednog subjekta je mišljenje sa rezervom za usklađenost.
Provođenje preporuka iz izvještaja finansijske revizije za prethodnu godinu
U okviru izdatih revizijskih izvještaja finansijske revizije u ovom izvještajnom periodu Glavna služba za reviziju dala je ukupno 865 preporuka ili prosječno 10 preporuka po jednom revizorskom izvještaju (što je na nivou prethodne godine), od čega 409 vezano za otklanjanje nepravilnosti i grešaka uočenih u finansijskim izvještajima i 456 vezano za otklanjanje neusklađenosti sa propisima. U ovom izvještajnom periodu od 865 datih preporuka finansijske revizije dio se odnosi na revidirani period 2022. godine (461 preporuka), a dio na 2023. godinu (404 preporuke).
Iako se gotovo trećina izvještaja finansijske revizije u ovom revizijskom ciklusu odnosi na subjekte obavezne revizije (budžetski korisnici i fondovi definisani Zakonom), najmanji broj preporuka (prosječno 2,9 po jednom izvještaju) su upućene ovim subjektima, kod kojih je i procentualno nejveće učešće pozitivnih mišljenja revizora (preko 70%).
S druge strane, najveći broj datih preporuka, tačnije 327 ili gotovo 38% svih datih preporuka u ovom izvještajnom periodu je upućeno jedinicama lokalne samouprave (kroz 22 izvještaja finansijske revizije uključujući 13 revizija u periodu od 01.08. do 31.12.2023. godine i 9 koje su provedene u 2024. godini). Kompleksnost finansijske revizije jedinica lokalne samouprave (konsolidovani FI koji obuhvata niže budžetske korisnike; provođenje revizija svakih 3–4 godine) jasno se ogleda i u obimu utvrđenih nedostataka, ali i u broju i strukturi datih preporuka. Prosječno 15 preporuka po jednom izvještaju JLS, ukazuje na to da je potrebno jačati i unapređivati sistem finansijskog izvještavanja i interne finansijske kontrole u opštinama/gradovima, kao i mehanizme i modalitete skupštinskog nadzora.
Subjektima revizije koji se ne revidiraju u redovnim godišnjim ciklusima, a u ovom su to bile uglavnom javne ustanove (iz oblasti zdravstvene i socijalne zaštite, srednje škole i druge), kao i republičke uprave, zavodi i druge institucije, dato je gotovo 40% svih preporuka, ukupno 332 tj. 157 za finansijske izvještaje i 175 za usklađenost. Činjenica da je ovim subjektima dato prosječno 11,5 preporuka po izvještaju, upućuje na zaključak da će u vezi sa ovim revizijama biti potrebno provesti još najmanje jedan angažman na provjeri statusa datih preporuka. Sličan zaključak se odnosi i na privredna društva (a.d. i d.o.o.) koji su bili predmet finansijske revizije u ovom revizijskom ciklusu (prosječno 16 preporuka po izvještaju).
Prema podacima iz javno dostupnog registra revizorskih preporuka, status svih provjerenih preporuka finansijske revizije je sljedeći:
- 55% se odnosi na potpuno provedene preporuke,
- 17% na djelimično provedene,
- 26% su preporuke koje nisu provedene, dok je
- 2% preporuka koje nisu aktuelne usljed promjenjenih okolnosti za njihovo provođenje.
Revizija učinka
Izborom područja revizije i tema koje su predmet revizije učinka, Glavna služba za reviziju je u funkciji ostvarivanja opštih ciljeva utvrđenih strategijama i politikama Republike Srpske i u funkciji unapređenja opšteg i finansijskog upravljanja u javnom sektoru Republike Srpske. Da bi se ispunio opšti cilj revizije učinka, ona kroz proces revizije obuhvata više institucija javnog sektora (IJS) koje imaju određene uloge, nadležnosti i odgovornosti povezane sa procesima i aktivnostima koje su predmet revizije u dužem vremenskom periodu.
U naznačenom izvještajnom periodu provedeno je šest revizija učinka koje su planirane Godišnjim planom revizija za 2023. godinu. Svi izvještaji revizije učinka su objavljeni u skladu s planom u periodu od 1.10. do 29.12.2023. a uz to su provedena i četiri naknadna pregleda provođenja preporuka iz izvještaja revizije učinka.
Radi usaglašavanja rezultata revizije učinka održano je šest fokus grupa na kojima su nalazi revizije prezentovani predstavnicima iz 72 institucije javnog sektora obuhvaćenim angažmanima revizije učinka.
Putem šest izvještaja revizije učinka Glavna služba za reviziju uputila je ukupno 45 preporuka Vladi Republike Srpske, ministarstvima, javnim preduzećima, javnim ustanovama, lokalnim upravama i drugim institucijama javnog sektora koje su nadležne i odgovorne za upravljanje procesima i aktivnostima koji su bili predmet revizije učinka.
Primjedbe koje su dostavile institucije obuhvaćene revizijom, razmotrene su sa dužnom pažnjom, a osnovane i dokumentovane primjedbe prihvaćene i uključene u konačne revizorske izvještaje. Pregled broja institucija obuhvaćenih revizijom i broja institucija koje su dostavile primjedbe, kao i obim, karakter i suština primjedbi ukazuje na visok nivo usaglašenosti nalaza, zaključaka i preporuka između Glavne službe za reviziju i institucija obuhvaćenih revizijom.
Provođenje preporuka revizije učinka
Zajedničkim aktivnostima institucija obuhvaćenih revizijom, Odbora za reviziju Narodne skupštine Republike Srpske i Glavne službe za reviziju nastavljen je trend povećanja broja i kvaliteta akcionih planova za provođenje preporuka revizije učinka, u odnosu na prethodne revizijske cikluse.
U skladu sa godišnjim planovima revizije, u prethodnom periodu uključujući i ovaj revizijski ciklus provedeno je 20 naknadnih pregleda i provjereno je 138 ranije datih preporuka revizije učinka, a rezultati provjere su:
- Potpuno provedena 19%
- Djelimično provedena 49%
- Provođenje u toku 13%
- Nije provedena 19%.
U izvještajnom periodu osim revizijskih angažmana održane su i sljedeće aktivnosti i prezentacije nalaza revizije učinka uz učešće revizora iz Glavne službe za reviziju, što ukazuje na značaj funkcionisanja revizije učinka:
- Studijska posjeta VRI Malte u organizaciji Razvojnog programa Ujedinjenih nacija (UNDP) koja je bila prilika da se razmjene prakse i iskustva u pogledu revizije Ciljeva održivog razvoja i prezentuju revizije učinka koje su se odnosile na ciljeve održivog razvoja, oktobar 2023. godine;
- Nekoliko radionica (septembar-decembar 2023. godine) u okviru Projekta paralelne revizije učinka Rodne ravnopravnosti, na kojima su učestvovali predstavnici pet VRI (Državna revizorska institucija Srbije, Državna revizorska institucija Crne Gore, Kancelarija za reviziju institucija Bosne i Hercegovine, Kancelarija za reviziju Federacije Bosne i Hercegovine i Glavna služba za reviziju javnog sektora Republike Srpske) uz podršku Agencije za rodnu ravnopravnost i osnaživanje žena Ujedinjenih nacija (UN Women);
- Prezentacija rezultata Projekta paralene revizije učinka Rodne ravnopravnosti i predstavljanje publikacije „Regionalna paralelna revizija učinka Cilja 5. održivog razvoja – Postizanje rodne ravnopravnosti“, mart 2024. godine.
